تحلیل توسعه شهری با شاخص های زیست محیطی و مدل تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر gis (مطالعه موردی : استان مازندران)

هر سرزمین متشکل از عوامل و عناصر متعددی واقع در سطح و یا نزدیک سطح زمین است، که بصورت انفرادی و یا ترکیبی، در مناطق مختلف با یکدیگر متفاوت هستند. این عوامل و عناصر شکل دهنده نواحی مختلف را منابع طبیعی و یا اکولوژیکی می نامند، که شامل منابع فیزیکی و زیستی است و به صورت منفرد و یا ترکیبی مورد بهره برداری انسان قرار می گیرند. استفاده از سرزمین بدون در نظر گرفتن تفاوت های اکولوژیک و پتانسیل های محیطی باعث پیامدهای ناگوار و تخریب محیط زیست می گردد، که در نهایت منابع طبیعی را در معرض تهدید قرار داده و محیط را از توسعه پایدار دور می سازد. استان مازندران با تنوع اکوسیستم های مناسب و مساعد برای زیست انسانی و تنوع جاذبه های طبیعی و چشم اندازها و مناظر با ارزش زیست محیطی جزء مهمترین نقاط جمعیت پذیر کشور به شمار می رود، که در سال 1365 دارای 33 نقطه شهری با جمعیتی معادل 2/39 درصد جمعیت استان بود. در سال 1375 تعداد نقاط شهری استان به 37 عدد افزایش یافت، که با 9/6 درصد افزایش ، جمعیتی معادل 2/3 درصد از جمعیت شهری کشور و 2/54 درصد از جمعیت استان را شامل می گردید. که برای اولین با در تاریخ توسعه استان متوسط جمعیت شهرنشین استان از نیمه گذشت و سرانجام بر جمعیت روستانشین غلبه پیدا نمود. تحقیق حاضر نیز که با هدف تحلیل توسعه شهری استان مازندران بر اساس شاخص های زیست محیطی طی سه دهه اخیر صورت پذیرفته است. ابتدا با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر gis ارزیابی توان اکولوژیک کاربری توسعه شهری انجام و سپس استان مازندران بر اساس توان های اکولوژیک پهنه بندی گردید. نتایج حاکی از آن است، که از مجموع مساحت 51 شهر استان در سال 1385 که معادل 73/45719 هکتار بوده است، 87 درصد در پهنه مناسب، 9درصد در پهنه متوسط و 4 درصد در پهنه نامناسب کاربری توسعه شهری استان مازندران قرار گرفته است. استقرار 87 درصد از مساحت شهرهای استان در پهنه مناسب (23 درصد مساحت استان) بخاطر قرارگیری این شهرها در قلمرو جلگه استان است، که این امر بدون انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی توسعه و برآورد ظرفیت تحمل محیطی صورت پذیرفته و باعث افزایش پیامدهایی زیست محیطی نظیر آلودگی خاک، آب و هوا در استان گردیده است. بنابراین روند تغییرات حوزه های شهری استان در سه دهه اخیر، با وجود این که هماهنگ با توان های اکولوژیک بوده است، اما در راستای توسعه پایدار کالبدی نبوده است.